جلد سوم از مجموعة چهار جلدی کتاب مشاهیر حوزة علمیة خراسان تالیف آقای علیرضا نوروزی از سوی انتشارات نسیم رضوان مشهد منتشر شد.

جلد سوم کتاب مشاهیر حوزه علمیه خراسان اولین کتاب جامع ویژة زندگینامه، خاطرات و حکایات اخلاقی علما و بزرگان حوزة علمیة خراسان در پاییز 1393 از سوی این موسسه منتشر گردید.

در جلد سوم این کتاب زندگینامه، حکایات و تصاویر منتشر نشده چهل نفر از فقها و اصولیین و مراجع حوزة علمیة خراسان همچون حضرات آیات آخوند خراسانی، حاج سید محمدهادی میلانی، حاج آقاحسین قمی، حاج میرزا محمد آقازاده، حاج سید یونس اردبیلی، حاج سید عبدالاعلی سبزواری، حاج سید عبدالله شیرازی، فقیه سبزواری، حاج شیخ ابوالحسن شیرازی، حاج سید جواد خامنه‌ای و دیگران در 472 صفحه ارائه شده است.

در این اثر ارزشمند برخی از علمای برجسته خراسان شمالی و جنوبی مانند آیات آیتی بیرجندی، حاج سید حسن تهامی، حاج شیخ محمدتقی بجنوردی، حاج میرزا حسن بجنوردی و حاج میرزا احمد مرتضوی بجنوردی نیز معرفی شده‌اند و مجموعا 208 تصویر از علمای خراسان منتشر شده است.

در دیباچه این کتاب بخشی از سخنان مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله سیستانی در دیدار با مولفان کتاب منتشر شده که در قسمتی از آن آمده است: «در خصوص مشهد عرض می شود که تاریخ مشهد، تاریخ بسیار وسیعی است. در حوادث مختلف از بعد صفویه و در نهضت مشروطه، علمای بزرگی نقش داشتند که اینها باید معرفی شوند... حوزه مشهد اقبال خوبی در زمینه مطرح شدن علمایش ندارد. و کسانی که در مشهدند در حد علمای قم و نجف هستند اما به تدریس اکتفا نموده و دنبال مرجعیت نرفتند... پیشنهاد من این است که باید سیره علمای قدیمی مشهد مورد معرفی قرار گیرد.»

گفتنی است، جلد اول و دوم کتاب مشاهیر حوزة علمیة خراسان در سال 1390 چاپ گردید که مورد استقبال طلاب حوزه‌های علمیه و سایر اقشار جامعه قرار گرفت. این دو کتاب با تقریظ حضرات آیات حاج سید عزالدین زنجانی(ره)، موسوی خلخالی، واعظ‌زاده خراسانی، اشرفی شاهرودی، سیبویه، سیدان، رضازاده، معصومی و علم‌الهدی بروجردی منتشر شد که در جلد اول آن به معرفی 25 نفر از علمای معاصر حوزة علمیة مشهد و در جلد دوم به معرفی و بیان حکایات 35 نفر از علمای قدیم مشهد با محوریت «شخصیت‌های معارفی، اخلاقی و مفسّرین» پرداخته شد.

لازم به ذکر است، در سه مجلد کتاب مشاهیر حوزه علمیه خراسان مجموعا 100 نفر معرفی شده‌اند که پیش‌بینی می‌شود در جلد چهارم این کتاب که در سال آینده منتشر خواهد شد، 50 نفر دیگر نیز مورد معرفی قرار گیرند.

در بخشی از پیش‌گفتار کتاب مشاهیر حوزه علمیه خراسان آمده است:

"حوزه‌های علمیه به ‌عنوان مراکز نشر معارف اسلامی همواره از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده‌اند. عالمان دینی نیز که از عصر غیبت کبری تاکنون به‌عنوان مرجع دینی و معنوی جامعه معرفی شده‌اند، همواره مورد توجه و حمایت مردم قرار داشته‌اند.

اما بسیار دیده شده که شخصیت‌های برجسته‌ای در میان مردم و در گذشته جامعه وجود داشته‌اند که برای مردم و جامعه، شناخته شده نبودند و گمنام می‌زیستند.

بدون‌شک شناخت عالمان دینی و معرفی آنان به جامعه تأثیر به سزایی در زندگی فردی و اجتماعی مردم دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.

معرفی بزرگان به جامعه یکی از وظایف اصلی حوزه‌های علمیه و مراکز حوزوی و دانش‌پژوهان آن است تا بدین‌ وسیله مبانی صحیح اسلامی به جامعه معرفی شود.

حوزه علمیه خراسان و به ‌طور خاص حوزه علمیه مشهد مقدس از دیرباز مورد توجه شیعیان قرار داشته و شخصیت‌های فراوانی تربیت کرده است؛ به ‌طوری ‌که می‌توان این حوزه را یکی از قدیمی‌ترین حوزه‌های علمیه دانست که فعالیت‌های آن به دوران حضور امام رضا(ع) باز می‌گردد که محدثان فراوانی از محضر آن امام معصوم استفاده می‌کردند.

این حوزه علمیه از زمان تأسیس آن به ‌تدریج با حضور شیعیان در این شهر، گسترش یافت و اندیشه‌وران متعددی در زمینه‌های مختلف پرورش یافتند؛ بزرگانی چون شیخ طوسی، شیخ طبرسی، شیخ حر‌عاملی، حکیم سبزواری، آخوند خراسانی و دیگر بزرگان که از این حوزه بلند شدند و تحولات قابل ملاحظه‌ای در حوزه علمیه شیعه به وجود آوردند.

گر چه بررسی تاریخچه و زمان دقیق تأسیس حوزه علمیه خراسان نیاز به پژوهشی عمیق و گسترده دارد که در جای خود باید بدان پرداخته شود، اما می‌توان رونق اصلی حوزه علمیه خراسان را از قرون دهم (عصر صفویه) به بعد دانست که مذهب رسمی مردم خراسان شیعه شد.

البته در قرن یازدهم وضعیت این حوزه متفاوت شد و عالمان و مدرسان معروف در آن به تدریس مشغول شدند. مدارس علمیه زیادی در آن تأسیس شد و طلاب زیادی مشغول به تحصیل شدند؛ به‌گونه‌ای که می‌توان قرن یازدهم را مبدأ اهمیت و عظمت حوزه علمی مشهد دانست.

به ویژه در نیمه دوم این قرن، حوزه مشهد از لحاظ کثرت علما و مدرسان در ردیف حوزه‌های مهم شیعه قرار گرفت و طلاب از شهر‌های دیگر به آن روی آوردند.

از آن ‌زمان به بعد نیز این حوزه عظیم‌الشان خاستگاه شخصیت‌های بزرگ فقهی، اصولی، حدیثی، فلسفی و کلامی و...است که حکایت از پویایی و نشاط علمی و فعالیت دائمی این حوزه دارد.

بنابراین شناخت بزرگان حوزه خراسان و آشنایی با سلوک علمی و عملی آنان، تأثیر فراوانی در سیره علمی و عملی حوزویان و سیرت اخلاقی عموم مردم دارد؛ اما با کمال تأسف تاکنون اثری پیرامون بزرگان حوزه علمیه خراسان و معرفی سیره زندگی آنان به ‌طور کامل و جامع، منتشر نشده و نقش برجسته آنان در هدایت معنوی این سرزمین مغفول واقع شده است.

کتاب حاضر برای اولین‌ بار با هدف معرفی علما و بزرگان حوزه علمیه خراسان تدوین شده است که پیش‌بینی می‌شود تا چهار مجلد ادامه یابد.

در نگارش این اثر با توجه به منابع اطلاعاتی موجود، زندگی‌نامه علما ابتدا از معاصران گردآوری شده و در بسیاری از موارد مورد بازبینی آن بزرگان و بیوت محترم آنان قرار گرفته است تا نسبت به صحت آن اطمینان حاصل شود... در تنظیم زندگینامه علما که بر اساس حروف الفبا مرتب شده است، سعی شده تا به ابعاد مختلف زندگی آنان پرداخته و در ضمنِ آن، خاطرات و پندهایی از زندگی پر برکت آنان آورده شود.

امید است این مجموعه کتاب که در راستای اهداف پایگاه اطلاع‌رسانی بصیرت (سایت خبری علمای مشهد) تألیف شده است، مورد توجه و رضایت امام عصر (أرواحنا فداه) قرار گیرد و زمینه‌ای برای ترویج سیره بزرگان فراهم آید...".